تطبیق نقوش تزیینی معماری دورۀ تیموری در آثار کمال الدین بهزاد با تأکید بر نگارۀ «گدایی بر در مسجد»

حاصل تمهیدات شگرف هنرمندانی چون کمال الدین بهزاد در عرصۀ نگارگری اواخر سدۀ نهم همبستگی آن با معماری بود. به تصویر درآمدن فضاهای معماری و نقوش تزیینی آن در نگاره ها در بناهای عظیم و باشکوه اطراف هنرمندان ریشه داشت.. تزیینات فراوان سطح بنا که بر حس وحدت و اثربخشی آن می افزود حتی بر لباس پیکره ها نیز نقش بست. بدین ترتیب، اگرچه حضور فضای معماری در تصویر اکثراً به جهت ضرورت داستان به تصویر کشیده شده بود، ساختار نظام مند و هندسی موجود در تزیینات معماری به ابزاری مناسب جهت غنای رنگی، استحکام ترکیب بندی و هماهنگی اجزا در تصویر نیز تبدیل شد. به رغم استفادۀ مکرر بهزاد از معماری و تزیینات وابسته به آن در نگاره هایش، آثار وی اغلب از دیدگاه هنرهای تجسمی بررسی شده است. در این پژوهش، ضمن بیان ارزش های هنری نگارۀ «گدایی بر در مسجد» در حوزۀ معماری، نقوش تزیینی معماری نگاره با نمونه های به کاررفته در بناهای هم عصر در سمرقند، هرات و ایران تطبیق داده شده است. اهداف  این بررسی عبارت است از: الف) مقایسۀ نقوش تزیینی به کاررفته در آثار معماری به لحاظ ساختار، ترکیب بندی و رنگ با نقوش تزیینی در نگارگری. ب) محاسبۀ میزان استفاده از هریک از انواع نقوش تزیینی هندسی، گیاهی و یا کتیبه ای در نگارۀ «گدایی بر در مسجد» ج) تطبیق محل قرارگیری هریک از نقوش تزیینی معماری در نگارۀ «گدایی بر در مسجد» با محل قرارگیری آن ها در بناهای معماری هم زمان روش تحقیق این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است و اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانه ای به دست آمده است. نتایج بررسی حاصل از تطبیق نمونه ها نشان می دهد که در نگارۀ «گدایی بر در مسجد»، تزیینات منطبق بر بناهای واقعی آن دوره است و می توان این گونه اظهار داشت که تنها نقوش هندسی، گیاهی یا خط نگاره برگرفته از آثار معماری، براساس ترکیبی مشابه یا در فضایی جدید استفاده شده است. بنابراین، می توان از نقوش مذکور به عنوان تزییناتی اصیل و مستند درجهت نقش آفرینی در معماری امروز بهره گرفت.